คอลัมน์ เดลินิวส์วาไรตี้: 'สรงน้ำพระ'สิริมงคล รับปีใหม่ไทย'สงกรานต์'

Abstract

ประเพณีงดงามของไทยที่สะท้อนความอบอุ่น เอื้ออาทร แสดงถึงความกตัญญู ใช้น้ำเป็นสื่อเชื่อมสัมพันธไมตรี "สงกรานต์" ช่วงเวลาสำคัญนี้ยังแสดงถึงความเคารพระลึกถึง ผู้สูงอายุ ผู้อาวุโสโดยมีวันครอบครัวและวันผู้สูงอายุพร้อม... ประเพณีสงกรานต์ ถือเป็นประเพณีวันขึ้นปีใหม่ของไทย ปฏิบัติสืบทอดกันมาแต่โบราณ โดยการเริ่มต้นปีใหม่เพื่อความเป็นสิริมงคล จะเริ่มต้นทำสิ่งที่ดีงามสิ่งดี ๆ สำหรับเทศกาลสงกรานต์กิจกรรมที่ปฏิบัติสืบต่อกันมา นับแต่รุ่งเช้าทำบุญตักบาตรถวายภัตตาหาร อุทิศส่วนกุศลแก่บรรพบุรุษผู้ล่วงลับ ฟังเทศน์ฟังธรรมสรงน้ำพระพุทธรูป ทั้งรดน้ำขอพรผู้ใหญ่ โดยน้ำสื่อแสดงถึงความสมบูรณ์ ความร่มเย็น แสดงถึงความเอื้ออาทร ระลึกถึง การสรงน้ำพระ รดน้ำขอพรผู้ใหญ่ ในบรรยากาศของเทศกาลสงกรานต์ยังชวนนึกถึงความหอมของน้ำอบ น้ำปรุง รวมถึงสีสันสวยของดอกไม้และความหมายมงคลของดอกไม้ ทั้งนี้ อาจารย์จักรพันธ์ รูปงาม หัวหน้าสาขาวิชาคหกรรมศาสตร์ศึกษา คณะเทคโนโลยีคหกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลกรุงเทพ ให้ความรู้ ไอเดียการจัดดอกไม้ นำดอกไม้มาใช้ในประเพณีสงกรานต์ว่า ในช่วงสงกรานต์ของทุกปี นอกเหนือจากการทำบุญตักบาตร รดน้ำขอพรผู้ใหญ่ การสรงน้ำพระได้ถือปฏิบัติกันมาเพื่อความเป็นสิริมงคล แต่ก่อนจะทำการสรงน้ำพระ ถ้าสรงน้ำพระพุทธรูปที่บ้านคงต้องจัดเตรียมอุปกรณ์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นผ้า ฟองน้ำสำหรับทำความสะอาด ขันน้ำสำหรับผสมน้ำอบ น้ำปรุง ทั้งจัดเตรียมดอกไม้กลิ่นหอม ดอกไม้มงคล เช่น ดอกรัก มะลิ กุหลาบ ดาวเรืองและอาจมีใบไม้ที่มีกลิ่นหอมอย่างใบเตย ฯลฯ ทั้งเตรียมโต๊ะ สำหรับประดิษฐานพระพุทธรูปชั่วคราว เตรียมสถานที่ก่อนในเบื้องต้น "หลังจากทำความสะอาดพระพุทธรูป อัญเชิญพระพุทธรูปไปที่โต๊ะ โดยอาจตกแต่งโต๊ะที่จะสรงน้ำพระด้วยดอกไม้ ใช้ดอกกล้วยไม้ ดอกบัว ดอกไม้ที่มีลักษณะก้านยาวนำมาจัดแต่งส่วนของฐานพระพุทธรูป จากนั้นนำน้ำที่เตรียมซึ่งมีดอกไม้ที่มีกลิ่นหอม มีความหมายมงคล หรือนำดอกไม้ที่ปลูกในบ้านมาสรงน้ำพระ รวมถึงเตรียมพวงมาลัย น้ำอบ ให้พร้อมสำหรับการสรงน้ำพระ" หัวหน้าสาขาวิชาคหกรรมศาสตร์ศึกษา อาจารย์จักรพันธ์อธิบายเพิ่มอีกว่า ในส่วนของงานดอกไม้ในประเพณีสงกรานต์ นอกจากใช้ในการสรงน้ำพระ นับแต่การเตรียมน้ำอบ น้ำปรุง ยังนำมาใช้ในการรดน้ำขอพรผู้ใหญ่ นำมาร้อยมาลัย ถวายพระ นำไปไหว้พ่อ แม่ มอบให้ญาติผู้ใหญ่ที่เคารพ โดยดอกไม้เด่นที่นิยมคือ มะลิรวมถึงดอกไม้ต่าง ๆ ที่กล่าวมา น้ำลอยดอกไม้ น้ำอบดอกไม้สด ส่วนนี้สามารถทำใช้เองได้ โดยนำดอกไม้ที่มีกลิ่นหอม อย่างเช่น ดอกมะลิ ดอกกระดังงา พิกุล กุหลาบมอญ จำปี จำปา ชำมะนาด สายหยุด ฯลฯ ถ้าเป็นดอกไม้หอมที่ปลูกเอง ปลูกอยู่ในรอบรั้วบ้านก็เป็นสิ่งที่ดี ดอกไม้ที่ได้มีความสด ทั้งได้ใช้ประโยชน์จากดอกไม้ที่ปลูกเอง ปลอดภัย แต่หากซื้อ เลือกจากแหล่งปลูกที่มีความมั่นใจ อาจารย์จักรพันธ์ เล่าอีกว่า ในวิธีการทำ หลังจากได้ดอกไม้สด นำมาล้างให้สะอาด จากนั้นเด็ด เฉพาะกลีบดอกมาใช้ โดยเลือกกลีบที่สมบูรณ์ ไม่มีรอยแมลงหรือหนอนเจาะ ถ้าเป็นกลีบดอกไม้ที่มีขนาดใหญ่ให้ฉีกตามยาวเป็นชิ้นเล็ก ๆ จากนั้นนำไปใส่ในภาชนะเคลือบ หรือผอบเซรามิก ใส่น้ำสะอาดลงไป ปิดฝาไว้หนึ่งคืน จากนั้นกรองดอกไม้ออกแล้วนำดอกไม้มาเปลี่ยนใหม่ ทำเช่นนี้ติดต่อกันประมาณสามวัน ก็จะได้น้ำอบดอกไม้สดที่พร้อมนำมาสรงน้ำพระ หรือนำมารดน้ำขอพรผู้ใหญ่ที่เคารพ ทั้งนี้ การเลือกดอกไม้ที่จะนำมาใช้ ต้องรู้จัก และเข้าใจลักษณะของดอกไม้ อย่างเช่นการบานของดอกไม้ บางชนิดบานตอนเช้ามืด ให้กลิ่นหอม อย่าง ดอกพิกุล ดอกสารภี ดอกจำปา ดอกสายหยุด ฯลฯ ควรเก็บตอนเช้ามืด ขณะที่บางชนิดดอกไม้บานตอนเย็น อย่างเช่น ดอกมะลิ ดอกพุทธชาด ดอกลำดวน ฯลฯ มีกลิ่นหอมตอนเย็นก็ให้เก็บตอนเย็น อีกทั้งมีดอกไม้ที่บานตอนค่ำ ประมาณช่วงหนึ่งทุ่ม เช่น ดอกกรรณิการ์ ดอกชำมะนาด ฯลฯ ก็ต้องรู้เวลา และเมื่อนำดอกไม้มาใช้ เมื่อดอกไม้หมดกลิ่นให้รีบนำออกก่อนที่ดอกไม้จะช้ำ จากที่กล่าวถ้ามีดอกไม้ที่ปลูกไว้เองก็จะสามารถเก็บนำมาใช้ในเวลาที่ต้องการ แต่หากเป็นการซื้อควรเลือกซื้อตอนเช้า โดยดอกไม้ยังคงความสด ฯลฯ เป็นอีกส่วนหนึ่งในวิธีการทำน้ำอบดอกไม้สดที่สามารถทำได้เอง ในความหมายของดอกไม้ที่นำมาใช้ในน้ำลอยดอกไม้ นำมาสรงน้ำพระ นำมารดน้ำขอพรผู้ใหญ่ อย่าง ดอกมะลิ ดอกไม้ที่มีกลิ่นหอม มีข้อมูลบอกเล่าถึงความสดชื่น ดอกกุหลาบ นอกจากมีสีสันสวยยังมีความนัย ความหมาย ถึงชีวิตที่ราบรื่น ไร้อุปสรรค หรือ ดอกดาวเรือง ด้วยชื่อที่เป็นมงคล สีเหลืองทองของดอกไม้ยังสื่อถึงความรุ่งเรือง เป็นต้น เป็นการรวมความหมายมงคล ทั้งมีสีสันสวย แต่แท้จริงน่าจะเป็นเรื่องของกลิ่นหอมของดอกไม้ น้ำอบ น้ำปรุงที่เตรียมไว้ โดยช่วงหน้าร้อนช่วยลดคลายร้อนได้ดี ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ งานดอกไม้ที่เกี่ยวเนื่องยังได้เห็นจาก พวงมาลัย โดยดอกมะลิ จำปา จำปี นำมาร้อยมาลัยไหว้บูชาพระ อีกทั้งสามารถประยุกต์ดอกไม้ในท้องถิ่นในรอบรั้วบ้าน นำมาร้อยมาลัยได้ อย่างเช่น ดาวเรือง ดอกบานไม่รู้โรย หรือ ดอกคูนซึ่งช่วงฤดูร้อนเวลานี้ ดอกคูนออกดอกสวยงาม สามารถนำกลีบดอกมาร้อยมาลัย พับจับจีบกลีบดอกร้อยมาลัยซีกได้ ทั้งนี้อาจารย์จักรพันธ์ให้มุมมอง ให้ไอเดียเล่าเรื่องดอกไม้ในเทศกาลสงกรานต์เพิ่มอีกว่า ดอกไม้ที่นำมาถวายพระหรือนำมาตกแต่งฐานพระยังสามารถทำได้ในรูปแบบง่าย ๆ อย่างเช่น ใช้ดอกรัก ดอกบานไม่รู้โรย ใช้มะลิเสียบทางมะพร้าว ปักใส่แจกัน ประดับแต่งหิ้งพระหลังสรงน้ำพระ ซึ่งให้ความสวยงาม และอยู่ได้นานหลายวัน นอกจากนี้ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ทางภาคเหนือ ดอกไม้ที่นำมาไหว้พระเป็นเครื่องสักการบูชาจะจัดทำเป็นกรวยดอกไม้เรียกว่า สวยดอก นำใบตองมาม้วนเป็นกรวย พับจับจีบประดับตกแต่งปากกรวยดอกไม้ นำดอกไม้ที่มีความหมายมงคล ดอกไม้ที่มีในท้องถิ่น ดอกพุดซ้อน บานไม่รู้โรย หรือช่วงนี้ทางภาคเหนือ ดอกเอื้องผึ้ง กำลังบาน นำมาจัดใส่พาน ไปไหว้พระ หรือในพิธีรดน้ำดำหัว สามารถทำกรวยดอกไม้ นำไปไหว้ผู้ใหญ่ เช่นเดียวกับ ใบตอง นำมาจัดทำเป็นกระทงรองฐานพระพุทธรูป หรือนำมาใส่ดอกไม้ ใช้ดอกไม้ที่มีในท้องถิ่นมาตกแต่ง โดยช่วงหน้าร้อนมีสีสันสวยของดอกไม้หลายชนิด เพิ่มความสดชื่นให้กับฤดูกาลและเทศกาล อีกส่วนหนึ่งของเรื่องราวจากดอกไม้ร่วมบอกเล่าความงดงามประเพณีสงกรานต์ วันขึ้นปีใหม่ของไทย.

"น้ำสื่อความสมบูรณ์ ความร่มเย็น เอื้ออาทร"